Samuel van Hoogstraten (1627-1678), een naam om te onthouden. Hij leerde en werkte bij Rembrandt, in het leerlingenatelier van het Rembrandthuis. Van al Rembrandts leerlingen was hij de meest succesvolle. In zijn eigen tijd dan. Want na de 17de eeuw verloor hij zijn bekendheid bij het grote publiek. En dat terwijl hij een geleerde kunstenaar was die voortdurend experimenteerde met verschillende onderwerpen en optische trucs. Op het gebied van illusionisme was hij zelfs een pionier: de 3D-kunstenaar van zijn tijd. Ook schreef hij op late leeftijd een beroemd boek vol met lessen voor een nieuwe generatie schilders – zijn intellectuele meesterwerk. Hoog tijd voor een hernieuwde introductie.
In deze tentoonstelling leer je Samuel van Hoogstraten kennen, ontdek je de kunst van illusie en ga je ook zelf aan de slag: doorzie de trucs en maak je eigen optische illusie.
Alleskunner
Van Hoogstraten was allesbehalve een one trick pony. Van Hoogstraten vond — net als zijn leermeester Rembrandt — dat je als kunstenaar alles moest doen en kunnen. Hij maakte nu eens een stilleven, dan weer een architectuurstuk, een scène uit het dagelijks leven of een portret, om vervolgens nog een Bijbelse of mythologische voorstelling af te leveren. Eén onderwerp is echter wel exclusief verbonden met Van Hoogstraten, en dat is de optische illusie. Op het gebied van trompe-l’oeils was hij een echte pionier. Hiermee behaalde hij zijn grootste (internationale!) successen.
Beroemdste illusie
Een hoogtepunt in de tentoonstelling is Van Hoogstratens Oude man in het venster uit 1653. Zijn beroemdste schilderij, een vermakelijke oogbedrieger. Een levensgrote oude man steekt zijn hoofd uit een raam. Van Hoogstraten heeft alle verschillende materialen heel precies weergegeven. Net echt. Op de vensterbank, precies op de grens van de geschilderde en de echte wereld, legde hij een veertje en een blaadje. Alsof hij je uitdaagt ze op te pakken. Zelfs het monogram en de datering zijn onderdeel van het visuele bedrog: in een van de stenen rechtsonder is als het ware de tekst ‘SvH 1653’ gekerfd.
Brievenborden
Baanbrekend waren Van Hoogstratens brievenborden. Hiermee fopte hij zelfs de Weense keizer, die een object van het geschilderde brievenbord wilde pakken. De spulletjes op Van Hoogstratens brievenborden lijken toevallig bij elkaar te zijn gebracht. Maar soms hadden ze een heel persoonlijke betekenis voor de kunstenaar. Zo’n brievenbord is dan ook een soort zelfportret.
Van Wenen naar Amsterdam
De tentoonstelling over Samuel van Hoogstraten is onderdeel van een tweeluik, in samenwerking met het Kunsthistorisches Museum in Wenen. Na zijn succes in de tentoonstelling in Wenen, reist Samuel van Hoogstraten door naar Amsterdam. In Museum Rembrandthuis zullen veel bijzondere kunstwerken uit buitenlandse collecties voor het eerst weer in Nederland te zien zijn.
De illusionist. Samuel van Hoogstraten is gemaakt in samenwerking met onze partners: het Kunsthistorisches Museum Wien, het RKD – Nederlands Instituut voor Kunstgeschiedenis en het Dordrechts Museum.
De tentoonstelling is mogelijk gemaakt door:
Bader Philanthropies, De Turing Foundation, Het Cultuurfonds, Fonds 21, Mastercard, De Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed, Blockbusterfonds, De Huysgenoten, Vrienden van Museum Rembrandthuis, Amsterdams Fonds voor de Kunst en Kikkoman
Wij danken ook alle instellingen en particulieren voor hun genereuze bruiklenen.
